woensdag 10 december 2014

'Max Havelaar is niet representatief voor de Romantische literatuur’

Max Havelaar werd in de 19e eeuw geschreven door Multatuli (pseudoniem voor Eduard Douwes Dekkers).  Er wordt altijd gezegd dat Max Havelaar een typisch Romantiek boek is, aangezien het boek is geschreven in de literaire periode Romantiek.  
Maar is dat wel zo? En waaraan zou je dat dat kunnen zien?
Ik denk dat Max Havelaar niet als een goed voorbeeld van een Romantisch werk mag worden gezien. Het heeft daarvoor te weinig kenmerken van de Romantiek, en teveel van het Realisme, wat in Nederland meer tot de literatuur is doorgedrongen dan de Romantiek.

Wat was de Romantiek nu precies? De Romantiek is een stroming in de literatuur die in Nederland van ongeveer 1770 tm. 1880 liep. De periode voor de Romantiek, het Classicisme, was gebonden aan strakke, strenge regels. Alles werd erg afstandelijk, onderzoekend bekeken. Inhoud van literaire werken was weinig belangrijker, des te meer de vorm van het werk. In het Classisme waren ordelijkheid, duidelijkheid en streven naar volmaakte vormgeving heel belangrijk.
In de Romantiek kwam hier eigenlijk een antwoord op. Men was dat afstandelijke, zakelijke beu en zocht naar meer gevoel en diepgang.
Enkele kenmerken van de Romantiek zijn dan ook: accent op gevoelsleven, fantasie en ontroering. Ook men vaak niet tevreden in de tijd waarin hij/zij is geboren. Een gevolg hiervan is dat schrijvers vaak vluchten in hun werken, naar bijvoorbeeld een andere tijd of ander land. 
Een ander belangrijk kenmerk van de Romantiek is het zich richten op de natuur. Natuur werd niet alleen als omgeving gezien, maar ook als object.

Als je naar Max Havelaar kijkt als verhaal, zijn er maar weinig kenmerken van de Romantiek terug te vinden.
Max Havelaar is eigenlijk een vrij zakelijk geschreven boek, er wordt geen extra aandacht op emotie gelegd. Ook is de hoofdpersoon niet op de vlucht voor bepaalde zaken, en de natuur speelt geen uitzonderlijk belangrijke rol.

Daarentegen laat Max Havelaar meer kenmerken van het Realisme zien, wat in Nederland een beetje samenviel met de Romantiek. In Nederland is de Romantiek sowieso bijna niet doorgedrongen, er zijn heel weinig schrijvers die literaire werken hebben geschreven met kenmerken van deze storming.
Het Realisme is zakelijker, duidelijker dan de romantiek. Het onderwerp van deze romans is vaak het uitbeelden van hoe de mens daadwerkelijk in elkaar steekt, deze romans worden dan ook vaak sociaal-psychologische romans genoemd.
Het uitbeelden van de echte mens gebeurt in principe ook in Max Havelaar. Het laat de wreedheid, soms domheid van de mens zien, en ook hoe het geweten dan parten kan gaan spelen (bij de hoofdpersoon Max Havelaar in dit geval).
Ook wordt de maatschappij van dat moment onder de loep genomen en kritisch bestudeerd. Dit is iets wat in Max Havelaar heel duidelijk gebeurt.
In Max Havelaar uit Multatuli (of Eduard Douwes Dekkers) zijn kritiek op het besturen van de Indonesische bevolking, en dan vooral op de omgang met de bewoners daar.
Zij worden vaak onderbetaald voor hun werk, en leven in zeer slechte omstandigheden. Eduard Douwes Dekkers, die dit zelf met eigen ogen heeft gezien op Lebak, liet zijn kritiek duidelijk horen in Max Havelaar. Dit is weer een kenmerk van het Realisme, en niet van de Romantiek.

Er is wel wat voor te zeggen dat Max Havelaar een romantisch boek zou zijn.
Het verhaal speelt zich af in een vreemd land, en ook het medelijden van Max Havelaar met de bevolking daar wordt goed beschreven. Maar ik vind persoonlijk niet dat dat sterk genoeg naar voren komt zodat je het een romantisch geschreven werk zou mogen noemen.

Ik denk daarom ook dat vaak onterecht wordt gezegd dat Max Havelaar in de Romantiek past, ik denk dat het boek beter in het Realisme past.



Geen opmerkingen:

Een reactie posten